Przewożący ładunki na co dzień powtarzają, że lepiej założyć o dwa pasy za dużo, niż o jeden za mało. Czyli przezorny zawsze ubezpieczony. Oferta akcesoriów do mocowania i zabezpieczania ładunku jest coraz bogatsza, ale nie zawsze przewoźnicy dysponują sprzętem odpowiednim do danego transportu.
Ładunek na pojeździe umieszcza się w taki sposób, aby nie powodował przekroczenia DMC, dopuszczalnych nacisków osi, nie naruszał stateczności pojazdu, nie utrudniał kierowania, nie pogarszał widoczności lub nie zasłaniał świateł, urządzeń sygnalizacyjnych, tablic rejestracyjnych i innych tablic albo znaków, w które pojazd jest wyposażony. Ładunek umieszczony na pojeździe powinien być zabezpieczony przed zmianą położenia lub wywoływaniem nadmiernego hałasu. Urządzenia służące do mocowania ładunku powinny być zabezpieczone przed rozluźnieniem się, swobodnym zwisaniem lub spadnięciem podczas jazdy.
Ciągle nie do końca jasna jest kwestia odpowiedzialności za właściwe zabezpieczenie ładunku w pojeździe.
Załadowca i kierowca
Przedstawiciele austriackiej firmy transportowej LKW Walter zwracają uwagę, że list przewozowy CMR jest najważniejszą podstawą prawną w zakresie wykonywania transportów międzynarodowych i reguluje również zakres odpowiedzialności w odniesieniu do zabezpieczania ładunku. W myśl artykułu 17.4 b. i c. przewoźnik jest (…) zwolniony z odpowiedzialności, jeżeli utrata lub uszkodzenie powstały np. w wyniku wadliwego opakowania lub jego braku. Załadowca wg LKW Walter odpowiada za opakowanie, załadunek i rozmieszczenie i zabezpieczenie ładunku. Natomiast przewoźnik – za przestrzeganie masy całkowitej i nacisków na oś, ale też za rozmieszczenie ładunku na samochodzie i kontrolę ładunku w czasie przewozu (poprawianie zabezpieczenia).
Z kolei firma Dolezych zwraca uwagę, że kierowca podlega kontroli jako pierwsza osoba odpowiedzialna po wypadku spowodowanym spadnięciem ładunku z samochodu lub gdy samochód zostanie w ramach kontroli zatrzymany z niewystarczająco zabezpieczonym ładunkiem.
Obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego obejmują m.in. informowanie personelu załadowczego o rozkładzie ładunku, przed odjazdem sprawdzanie bezpieczeństwa ładunku i jego rozłożenia, dostosowanie jazdy do rodzaju i gabarytów przewożonego ładunku, sprawdzanie i w razie potrzeby poprawianie ładunku w czasie jego przewożenia. W przypadku, gdy inna osoba ładowała samochód, kierowca zawsze musi sprawdzać zabezpieczenie ładunku.
Pasy mocujące
Stosując pasy mocujące (a także w przypadku łańcuchów i lin stalowych) należy przestrzegać normy PN-EN 12195. Popularne, szczególnie w transporcie drogowym, są elastyczne pasy mocujące ładunki wykonane z włókna poliestrowego. Pasy mają dużą wytrzymałość, są trwałe, lekkie, i nie niszczą większości mocowanych ładunków.
Oferowane przez firmę Dolezych pasy PowerLash 8000, w porównaniu z 3,5 m odciągiem łańcuchowym o średnicy 8 mm z napinaczem, dają oszczędność wagi przy podobnej sile napinającej LC 4000 daN o 50% – przy użyciu ciężkiego napinacza pas jest ciągle o 35% lżejszy. Szerokość taśmy pasa wynosi tylko 50 mm. Koszt zakupu w porównaniu z odciągiem łańcuchowym jest niższy nawet o 65%.
Dolezych poleca także pasy mocujące ładunki (odciągi pasowe) do mocowania opasaniem lub odciągami. Do tej pory pasy mocujące o szerokości taśmy 75 mm były używane tylko do mocowania bezpośredniego, ponieważ nie osiągały wymaganej minimalnej siły napinającej LC 10%. Z ciężkim napinaczem dla taśmy 75 mm osiągają bez trudu 500 daN siły napięcia wstępnego. Dlatego ten system mocowania może zostać użyty również do mocowania opasaniem.
Pas DoPremium do mocowania bezpośredniego (LC 5000 daN przy 50 mm szerokości taśmy) zaopatrzony jest w specjalny napinacz z ulepszonego materiału wysokiej jakości o wyjątkowo mocnej konstrukcji. Nowe haki mocujące z dodatkowym ogniwem typu delta osiągają ekstremalnie dużą wytrzymałość. Wytrzymałość taśmy wykonanej z włókien Dyneema przewyższa wytrzymałość konwencjonalnych pasów mocujących. 50-milimetrowy pas DoPremium osiąga wytrzymałość pasa 75 mm i jest konkurencją dla odciągu łańcuchowego 8 mm w klasie 10.
Jednym z najnowszych specjalnych pasów mocujących firmy Dolezych jest DoRapid, z napinaczem szybko napinającym i bocznym podawaniem pasa.
Wiele operacji załadunku i rozładunku oznacza dla kierowcy wkładanie taśmy pasa do napinacza, naciągnięcie, luzowanie napinacza i ewentualnie ponowne wyjęcie taśmy z napinacza. I tak przy każdym pasie mocującym. Z nowym napinaczem użytkownik zaoszczędzi czas przy mocowaniu: taśma wkładana jest przez boczny otwór bezpośrednio do wałka nawijającego, eliminując czasochłonne nawlekanie taśmy.
Z kolei DoTension to pierwszy pas specjalnie zaprojektowany do mocowania opasaniem. Dzięki zwiększonej sile mocującej można użyć mniej pasów.
Pasy mocujące z długą dźwignią napinacza Do2Step polecane są dla ładunku zagrożonego przewróceniem lub zsunięciem. Otwarcie napinacza następuje w dwóch krokach, z automatycznym powrotem. Tego rodzaju pasy zapobiegają wypadkom, które powstają przy zwolnieniu mocowania niestabilnych i zssuniętych towarów, które przewracają się i spadają.
Firma SpanSet (zakład produkcyjny w Krakowie) oferuje m.in. pasy mocujące ABS – posiadająca napinacz z dodatkową krzywką na dźwigni. Powtarzające się wypadki przygniecenia ładunkiem kierowców i postronnych osób stały się przyczynkiem do opracowania i opatentowania przez SpanSet prostej konstrukcji pozwalającej na kontrolowane poluźnianie taśmy. Dla zwiększenia siły napięcia została dołożona dolna zapadka.
Najczęściej pasy mocujące używane są do opasania ładunków. Wówczas jego najważniejszym parametrem jest nominalne napięcie taśmy – STF. Ergo-ABS to napinacz zawierający w sobie najlepsze rozwiązania firmy SpanSet – wydłużona dźwignia, dwie zapadki blokujące taśmę, ABS oraz kontroler napięcia TFI. Efekt – zastępuje przy tego typu mocowaniu trzy standardowe pasy mocujące.
Odciągi łańcuchowe i liny stalowe
Firma Dolezych poleca odciągi łańcuchowe do mocowania ciężkich ładunków. Stosowane są łańcuchy krótko-ogniwowe. Tylko one zapewniają sztywność i wytrzymałość ogniw łańcucha stosowanego na krawędzi. Łańcuchy o długich ogniwach uległyby deformacji. Pożądaną długość można ustalić przy pomocy elementów skracających. Odciągi łańcuchowe w systemie modularnym produkowane są w klasie 8 zgodnie z EN 12195–3 (minimalne naprężenie przy obciążeniu zrywającym 800 N/mm2). Odciągi łańcuchowe zalecane są dla ładunków bardzo ciężkich, szczególnie na platformach samochodów ciężarowych, głównie do mocowania poprzecznego. Jeśli odciągi łańcuchowe rozmieszczone są na ładunku w ramach mocowania siłowego (opasaniem), w celu zapobieżenia uszkodzeniu ładunku łańcuchami i samych łańcuchów należy zastosować elementy osłaniające krawędzie ładunku tak, aby elementy łańcuchów mogły się ślizgać na krawędziach.
Jeśli krawędź uniemożliwia swobodne przesuwanie się łańcucha, zaleca się zastosować mocowanie bezpośrednie (ukośne odciągami).
Nowy odciąg łańcuchowy typu HitPro w klasie 12 pozwala na stosowanie wyższych sił napinania przy tej samej nominalnej wielkości łańcuchów co klasa 8 i 10 stali. Poprzez zastosowanie materiałów o specyficznym składzie możliwe jest uzyskanie znacznie lepszych właściwości (np. wytrzymałość na zginanie łańcucha w porównaniu z łańcuchami z drutu o okrągłym przekroju). Zaletą jest większa zdolność mocowania i obniżenie masy własnej przy identycznym nominalnym rozmiarze. Dla ułatwienia odróżnienia go od innych, łańcuch w odciągu HitPro jest malowany proszkowo na czarno a jego komponenty są malowane proszkowo na niebiesko. Łańcuch ten jest specjalnie zabezpieczony przed korozją. Standardowa długość odciągu to L1 = 3500 mm wraz z napinaczem zaopatrzonym w zabezpieczenie przed niezamierzonym zwolnieniem.
Stalowe liny mocujące stanowią kolejną alternatywę efektywnego zabezpieczania ładunków. Liny mocujące dobrze opasują mocowany ładunek. Są zalecane do ładunków ściśliwych (takich jak siatki zbrojeniowe do betonu). Liny mocujące nadają się do wszystkich rodzajów mocowania (ukośnego, poprzecznego), łatwo można regulować ich długość. Są one popularne w przypadku pojazdów wyposażonych we wciągarki. Także w tym przypadku zawsze należy się upewnić, czy występuje zabezpieczenie krawędzi.
Siatki
Firma Dolezych oferuje też siatki do zabezpieczania ładunków DoKEP. Ich użycie jest proste – aby zabezpieczyć ładunek siatkę kładzie się na nim i przytwierdza pasami mocującymi. Są dostępne do wszystkich typów pojazdów, oferowane z elementami połączenia kształtowego, np. drążkiem teleskopowym Vario. Mogą też być dodatkowo wyposażone w napinacze, elementy chwytno-zaczepne i taśmy do mocowania. Łatwo je przedłużać bez narzędzi dodatkowymi modułami siatek. Produkowane są w różnych rozmiarach, szerokościach taśmy i różnych wymiarach oczek.
Dostępne są także siatki oddzielające, stosowane jako zabezpieczenie ładunku metodą kształtową. Dla siatki oddzielającej DoKEP firma Dolezych zaprojektowała oczka prostokątne na bazie technologii SITnet, co zapewnia optymalne zabezpieczenie także małych paczek. Kolejną cechą szczególną siatki oddzielającej jest połączenie krzyżujących się oczek bez użycia szwów. Zapewnia to dużą stabilność kształtu. W powiązaniu z ich funkcją częściowej elastyczności, przyrządem do montażu i niewielkim ciężarem otrzymujemy łatwość obsługi i oszczędność czasu przy montażu i demontażu. Rezygnacja z napinaczy optymalizuje procesy mocowania.
Z kolei boczna siatka ochronna – tekstylna łata burtowa do samochodów ciężarowych zastępuje drewniane lub aluminiowe łaty (deski) burtowe. Siatka jest połączona bezpośrednio z kłonicami i nie musi być dodatkowo mocowana. Zapewnia to znaczną redukcję ciężaru względnie zwiększenie ciężaru ładunkowego. Odpada czasochłonna obsługa konwencjonalnych łat, co oszczędza cenny czas przy załadunku i rozładunku. Unika się wypadków w miejscach załadunku, powodowanych przez leżące wokół lub spadające łaty.
Maty antypoślizgowe
Maty antypoślizgowe jako środki pomocnicze zabezpieczenia ładunku ułatwiają zapewnienie wymaganego, minimalnego współczynnika tarcia ślizgowego. Dzięki różnym dostępnym postaciom (wstęgi, pasma, itp.) mogą być stosowane zasadniczo (za wyjątkiem materiałów sypkich) do wszystkich rodzajów ładunków.
Przedstawiciele firmy Dolezych zwracają uwagę, że przy dużych obciążeniach naciskowych maty antypoślizgowe o dużym udziale przestrzeni pustej mają skłonność do „zbijania się” i tym samym do „efektu mydła”, przez co współczynnik tarcia ślizgowego może znacznie spadać. Dociskanie ładunku do mat antypoślizgowych może mieć także pozytywne oddziaływanie na zabezpieczenie ładunku. Tak zwana niecka odkształcenia może utrudniać przesuwanie się ładunku na macie. W tym wypadku istotna jest wytrzymałość maty antypoślizgowej. Przy 24-godzinnym obciążeniu paletami stalowymi o ciężarze całkowitym 1000 kg maty antypoślizgowe DoMatt oferowane przez Dolezych nie wykazują trwałych odkształceń o negatywnym wpływie na ich funkcję. Według tego producenta należy tak dobierać grubość mat, żeby nie dochodziło do odkształceń większych niż 30% grubości wyjściowej.
Cienkie maty antypoślizgowe (t< 4 mm), o dużym udziale przestrzeni pustej, mogą się rozrywać pod wpływem obciążenia. Maty z granulatu o niskiej jakości mogą nawet tworzyć „kulki”. Dlatego obowiązuje zasada, że im większa wytrzymałość maty antypoślizgowej na rozciąganie, tym wyższa jej jakość.
Do niestabilnego ładunku
Podczas transportu luźnych, sypkich materiałów, jak np. granulatów, tłucznia, żwiru lub towarów sproszkowanych często występują trudności w zabezpieczeniu ładunku. W takich przypadkach nie jest możliwe mocowanie towaru pasami. Aby zapewnić bezpieczny transport takich niestabilnych ładunków firma Dolezych opracowała system DoUniFlex.
Stosowany jest on też do zabezpieczania ładunku opakowań miękkich charakteryzujących się ruchem falowym, takich jak spaletowane towary w workach w folii termokurczliwej, skrzynki z napojami, big bagi i inne towary nie dające się zamocować pasami
System składa się z prowadzonej poziomo, szerokiej opaski oraz centralnie nad ładunkiem prowadzonego pasa. W miejscu połączenia pasa części środkowej i górnej przyszyte są pasy mocujące o szerokości 50 mm, które są mocowane do pojazdu i napinane.
Nowy system linowy DoUniFlex do siatek zbrojeniowych umożliwia mocowanie siatek zbrojeniowych metodą mocowania bezpośredniego bez konieczności dokonywania zmian konstrukcyjnych w pojeździe. Producent stosuje specjalnie w tym celu zaprojektowany system lin stalowych, który zakładany jest od góry pakietu siatek zbrojeniowych i następnie napinany.
System DoUniFlex do siatek zbrojeniowych składa się z czterech pętli linowych DoUniFlex i ośmiu wzmocnionych pasów mocujących DoZurr 8000 o szerokości taśmy 50 mm.
Made in Germany
Całą gamę produktów do mocowania ładunku oferuje m.in. firma Allsafe.
Szeroka paleta elementów blokujących obejmuje serie produktów KIM, SAM, PAT oraz KAT.
Drążki rozporowe KIM zapewniają możliwość błyskawicznej zmiany pozycji. Wszystkie występują zarówno w wersji sztywnej, jak i teleskopowej. Mogą być stosowane w pozycji pionowej oraz poziomej, dzięki czemu łatwo dopasować je do żądanej przestrzeni. Wyposażane są w błyskawicznie działającą regulację, także w zintegrowaną taśmę mierniczą dla precyzyjnego wstępnego nastawienia. Model KIM 5X7, o zwiększonej wytrzymałości, ma wytrzymałą aluminiową konstrukcję.
SAM – to belki zaciskowe, umożliwiające podział powierzchni załadunkowej z dokładnością co do milimetra. Istnieje możliwość dobrania końcówek w zależności od wyposażenia pojazdu: stopek gumowych lub zaczepów. Opcjonalnie produkty z serii SAM można połączyć ze wzmocnieniem w postaci nasadzanej ramy. W ten sposób towary o niewielkich rozmiarach pozostają na swoim miejscu.
Ofertę uzupełniają belki blokujące PAT i belki spinające tarasowe.
Poziome belki można dopasować do dowolnej wysokości i utworzyć drugi poziom. W ten sposób towary, w szczególności towary nie do układania w stosy, można zabezpieczyć na różnych wysokościach.
Allsafe proponuje też pasy mocujące, siatki i szyny. Standardowe szyny Airline wyróżnia wyjątkowa nośność i niewielka waga – wykonane są z wytrzymałego aluminium. Dostępne są ich warianty przystosowane do pracy przy dużych obciążeniach. Szyny drabinkowe zostały zaprojektowane jako specjalne wyposażenie transporterów lub bocznych ścian skrzyni.
Kilka praktycznych porad
Według portalu partnerwtransporcie.pl do zadań kierowcy zawodowego należy m.in. zadbanie o bezpieczny transport ładunku. Jak sprawdzić, czy jest on dobrze zabezpieczony? Odpowiedni stan środków mocujących jest największą gwarancją prawidłowego zabezpieczenia ładunku. Pasów mocujących nie można stosować, gdy pęknięcie lub przecięcie włókien pasów przekracza 10 proc. przekroju pasa, szwy są uszkodzone, są zdeformowane na skutek ciepła, nie posiadają etykiety pozwalającej na określenie parametrów.
Elementów napinających i łączących nie należy stosować, gdy są zarysowane, pęknięte, uszkodzone na skutek korozji. Haków i zaczepów nie należy stosować, gdy nastąpiło zdeformowanie urządzenia lub jego elementów, występują widoczne zniekształcenia. Mat nie należy stosować, gdy są zdeformowane, podrapane bądź poszarpane, są brudne.
W przypadku zabezpieczenia towaru pasami należy zwróć uwagę, by nie umieścić ich bezpośrednio na ostrej krawędzi. Może on spowodować przetarcie i w efekcie pęknięcie pasa. Pas w takim miejscu należy zabezpieczyć narożnikiem plastikowym, tekturowym bądź metalowym. Pasy nie powinny być luźne. Dobrze zabezpieczony ładunek to taki, który nie zmienia swojego położenia względem podłoża i burt ładowni podczas jazdy.
Zabezpieczając drewniane płyty OSB, warto zaciągnąć pas najmocniej jak się da. W przypadku ładunku lekkiego (aluminiowe puszki, wełna mineralna, szkło, kruche towary), lepiej go nie spinać, ponieważ spowoduje to jego uszkodzenie. W tym przypadku wystarczy rozporowa listwa zabezpieczająca.
Przewożąc kręgi, blachę, kontener lub inny wielkogabarytowy przedmiot, trzeba pamiętać o matach antypoślizgowych. Bardzo ważne jest rozmieszczenie towaru w przestrzeni ładunkowej, tak by nie przeciążyć dopuszczalnego nacisku na oś, co mogłoby spowodować niestabilność i wywrócenie się pojazdu.
W przypadku transportu płyt, palet i towaru na paletach należy sprawdzić, czy nie ma odstępów między nimi. Nieodpowiednio ułożone płyty i palety podczas jazdy mogą się przesuwać i powodować luzowanie się pasów.
Wielu kierowcom często nie chce się zabezpieczać ładunku, bo wychodzą z założenia, że to nie ma prawa się ruszyć. Często ładunek nie jest odpowiednio zabezpieczony na palecie. Przykładem może być folia, która jest za słaba lub towar jest źle ofoliowany. Dodatkowym błędem jest to, że sam towar nie jest układany na całej powierzchni palet. Podczas jazdy między opakowaniami mogą powstawać znaczne odstępy, podczas gwałtownego hamowania ładunek może przechylać się na boki, przewracać się i zgniatać towar znajdujący się na sąsiedniej palecie.
Firmy transportowe nie wyposażają kierowców w odpowiednie narzędzia do zabezpieczania towaru. Przykład: podczas przewożenia opakowań tekturowych sprawdza się mocowanie za pomocą pasów transportowych. Trzeba jednak pamiętać o zastosowaniu kantówek bądź listew kątowych. Gdy o nich zapomnimy, w miejscu ich opasania może dojść do uszkodzeń ładunku. Kolejnym przykładem jest użycie za małej liczby pasów do zabezpieczenia, bądź same pasy są stare i mogą się przetrzeć.
Przykładem nieumiejętnego użycia pasów transportowym jest sytuacja, gdy pas ociera się podczas jazdy o ostre krawędzie, może pęknąć i wówczas towar nie jest niczym zabezpieczony.