W lutym, a potem w maju wchodzi w życie szereg uregulowań Pakietu Mobilności

Fot. ZM

W lutym, a potem w maju 2022 roku wchodzi w życie szereg uregulowań Pakietu Mobilności. Czym jest Pakiet Mobilności i jakie zmiany przewiduje w praktyce?
Na wstępie warto zauważyć, że tzw. Pakiet Mobilności nie jest jednym dokumentem. Jako „Pakiet Mobilności” rozumiemy bowiem szereg zmian wynikających z rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2020/1054, nr 2020/1055 oraz nr 2022/1056, zmieniających szereg rozporządzeń unijnych – w tym nr 561/2006 (WE) i 165/2014 (UE) w celu dostosowania ich do zmian w transporcie drogowym. Rozporządzenia te będą stosowane bezpośrednio, aczkolwiek Pakiet Mobilności obejmuje też Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2020/1057, która będzie wymagała implementacji w ustawach poszczególnych państw członkowskich. W najszerszym zarysie – Pakiet Mobilności są to ustalenia unijne, które wprowadzają zmiany w przepisach odnoszących się m.in. do czasu jazdy i odpoczynków kierowców, sposobu delegowania kierowców, zachowania sprawiedliwej konkurencji, a także używania tachografów.
Nie wszystkie zmiany Pakietu Mobilności wchodzą w życie równocześnie. Część zmian zaczęła obowiązywać 20 sierpnia 2020 r. i dotyczyły one zmiany w odpoczynkach tygodniowych, zasadach powrotu kierowcy do bazy oraz wydłużenia godzin jazdy. Są to zmiany, które już weszły w życie i które mamy obowiązek stosować, bowiem rozporządzenia unijne stosujemy w Polsce bezpośrednio, tak jak ustawy, bez potrzeby implementacji ich do porządku prawnego za pomocą ustaw. Ważne jest, że mamy szereg zmian które wchodzą w życie w lutym, a potem w maju 2022 r. i w kolejnych latach. Warto, aby wszystkie podmioty były na nie przygotowane.

Sporo zmian weszło w życie 2 lutego 2022 r. Jedną z nich jest obowiązek odnotowania w tachografie wpisu o przekroczeniu granicy. Dokonuje go kierowca po przekroczeniu granicy państwa członkowskiego, na pierwszym możliwym i bezpiecznym do zatrzymania się miejscu postojowym, przez wprowadzenie symbolu państwa, do którego wjechał. Brak takiego wpisu związanego z przekroczeniem granicy jak i wpisu kodu kraju na rozpoczęcie i zakończenie dnia pracy, może spowodować wszczęcie procedury w zakresie dobrej reputacji przedsiębiorstwa. Spodziewanym problemem, związanym z tą regulacją może być zwykły brak miejsc na przygranicznych parkingach. Zarządcy parkingów informują, że będą mieć realny problem z przyjęciem wszelkich pojazdów na parking.

Pewne zmiany dotyczą wynagrodzeń kierowców. Co do zasady, kierowca powinien otrzymywać wynagrodzenie minimalne odpowiadające co najmniej wynagrodzeniu minimalnemu obowiązującemu w danym kraju z tytułu podróży służbowej. Jednakże od 2 lutego 2022 r. pracodawca nie może wliczać do płacy minimalnej kierowcy diet i ryczałtów za nocleg (dotychczas było to jak najbardziej możliwe, na czym korzystali i kierowcy i pracodawcy). Co więcej, zasady wyliczania płacy za granicą będą obejmowały także kabotaż.
Brak możliwości zaliczenia diet i ryczałtów z tytułu podróży służbowych odnoszących się do zagranicznego wynagrodzenia jest z pewnością korzystny dla kierowców. Pracodawcy-przewoźnicy jednakże na tej zmianie stracą, gdyż w związku z dostosowaniem wynagrodzeń kierowców do Pakietu Mobilności poniosą większe koszty pracownicze, zwłaszcza w kwestii ozusowania dodatkowych składników wynagrodzenia. Warto zauważyć, że zakres obowiązków pracodawcy powiększy się o kontrolę poprawności zapisów przekroczenia granic przez kierowcę, a także jego czasu pracy.

Pozytywem zmian w zakresie minimalnych wynagrodzeń są uregulowania w zakresie tranzytu. Mianowicie, zasady płacy minimalnej, które weszły w życie 2 lutego nie obowiązują w przypadku przewozów tranzytowych, przewozów bilateralnych, a także kombinowanych, wykonywanych w ramach przewozów bilateralnych. Przykładowo, jeśli transport odbywa się z Polski do Francji przez Niemcy, to Niemcy są tylko państwem tranzytowym i pracodawca nie musi wypłacić płacy minimalnej za pobyt w Niemczech. W sytuacji, gdy minimalne wynagrodzenie w państwie tranzytowym jest wyższe niż w pozostałych państwach, jest to uregulowanie z pewnością korzystniejsze dla pracodawcy.

21 lutego 2022 r. wchodzi z kolei w życie zmiana w kabotażu. Pojazd będzie musiał raz na osiem tygodni zjechać do kraju zarejestrowania. Ponadto, w przypadku gdy kierowca wykona trzy operacje kabotażowe na terenie danego kraju, to przez cztery kolejne dni takie operacje zostaną wstrzymane.
Warto zauważyć, że zalecane zmiany odnośnie powrotu pojazdu do kraju zarejestrowania będą tylko generowały większe ilości emisji dwutlenku węgla. Pozostaje to w sprzeczności z tzw. europejskim Zielonym Ładem, który zakłada neutralność klimatyczną. Tymczasem transport generuje w UE znaczną emisję dwutlenku węgla. Powroty kierowców do bazy, a także przestoje po wykonanym kabotażu nie wpłyną więc na obniżenie emisji dwutlenku węgla.

Pewien zakres zmian Pakietu Mobilności zacznie obowiązywać dopiero od 20 maja 2022 r. Rozszerzony zostaje katalog podmiotów, które będą musiały spełnić wymóg uzyskania licencji transportowej i zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika. Dotychczas obowiązywał on w przypadku pojazdów, których dopuszczalna masa całkowita (DMC) przekracza 3,5 tony. Od maja wymóg ten obejmie również pojazdy od 2,5 tony DMC. Dodatkowo wymagane będzie również od nich zabezpieczenie finansowe – na pierwszy pojazd będzie to 1.800 euro, na każdy kolejny 900 euro.
Dodatkowym obowiązkiem przewoźników będzie także posiadanie siedziby przedsiębiorstwa. W siedzibie tej powinni przechowywać wszystkie dokumenty, również księgi rachunkowe. Jest to zmiana, która uderzy głównie w małych- i mikroprzedsiębiorców, gdyż wygeneruje dodatkowe koszty.

26 stycznia 2022 r. sejm RP uchwalił ustawę dostosowującą krajowe przepisy pod kątem Pakietu Mobilności, w tym ustawę o transporcie drogowym. Ustawa oczekuje na podpis prezydenta i publikację w Dzienniku Ustaw. Nowelizacja ta potwierdza, że przepisy ustawy o transporcie drogowym będą obejmowały przewozy pojazdami o DMC przekraczającej 2,5 tony – chyba że przedsiębiorca wykonuje wyłącznie krajowy transport drogowy rzeczy, bądź przewóz na potrzeby własne. Wtedy przepisy będą obejmowały go dopiero przy przewozach pojazdami o DMC przekraczającej 3,5 tony. Ważną zmianą jest też pojawienie się szeregu nowych grzywien oraz kar pieniężnych, które mogą być nakładane za rozmaite naruszenia w zakresie przewozu drogowego. Każde naruszenie zostało określone w konkretnej kwocie, która niekiedy może wynosić nawet 12.000 zł.

Od co najmniej kilku lat branża transportowa w Polsce przechodzi ciężkie czasy, wynikające z uregulowań unijnych, np. obowiązku wypłacania płacy minimalnej kierowcom delegowanym. Nie ulega wątpliwości, że zmiany w transporcie wprowadzane przez Pakiet Mobilności i związane z tym prawne obowiązki mogą pogorszyć sytuację wielu przedsiębiorców transportowych w Polsce, ale także w innych państwach członkowskich UE z Europy środkowo-wschodniej – gdyż to właśnie w te rynki wymierzona jest część zmian. Na obecną chwilę ciężko przewidzieć, jaki skutek wywołają te zmiany, mogą one spowodować zamknięcie niektórych przedsiębiorstw, dla których dodatkowe obciążenia będą nie do udźwignięcia. Najbliższe miesiące pokażą, czy ten wariant się sprawdzi.

Radca prawny Cezary Młotek, Chmura i Partnerzy Radcowie Prawni sp.p.