Strefy odpoczynku muszą być rozmieszczone w odległości nie większej niż 100 km jedna od drugiej i zapewniać wystarczającą powierzchnię parkingową oraz urządzenia sanitarne Fot. GDDKiA

Czeska Prezydencja w UE przedstawiła właśnie kompromisowy projekt zmian w regulacjach dotyczących TEN-T. Jest to już drugi kompromis w tej sprawie przedstawiany przez Czechy jako kraj prezydujący UE w tym półroczu. Kompromisowy tekst odbiega pod względem ambicji celów jakie mają być osiągnięte w określonym czasie od propozycji Parlamentu Europejskiego - cele przedstawione przez Prezydencję Czeską są mniej ambitne od założeń PE. W szczególności dotyczy to standardów i oczekiwań wobec każdego rodzaju transportu np. w zakresie utrzymania stanu sieci transportowej, liczby zakładanych wyjątków od reguły, terminów usunięcia wąskich gardeł i brakujących przejść granicznych, usunięcia administracyjnych i operacyjnych barier na przejściach granicznych, zwiększenia mocy sprawczej organów UE w przypadku opóźnień w realizacji zadań i celów. Zanim przejdziemy do omówienia proponowanych zmian w regulacjach, wyjaśnijmy sobie…

Co to jest TEN-T?

TEN-T – czyli Transeuropean Transport Network (Transeuropejska sieć transportowa) jest programem unijnym określającym założenia, kierunki działań i cele rozwoju sieci transportowej w Europie. TEN-T obejmuje również inne rodzaje transportu, a więc transport kolejowy, lotniczy, morski i rzeczny. Program TEN-T został przyjęty Decyzją Rady i Parlamentu Europejskiego nr 11692/96 w roku 1996. Pogram ten jest równocześnie instrumentem służącym koordynacji i zapewnieniu spójności inwestycji infrastrukturalnych w UE, w tym też zapewnieniu zrównoważonego rozwoju transportu. W tym celu utworzono specjalny fundusz zapewniający środki na rozwój infrastruktury transportowej tzw. CEF.

Co to jest CEF?

CEF czyli Connecting Europe Facility ( Łącząc Europę) jest funduszem przeznaczonym na rozwój infrastruktury transportowej w krajach członkowskich UE, który ma zapewnić realizację zadań i celów programu TEN-T, a wiec przede wszystkim interoperacyjność rodzajów transportu; integrację środków transportu; uzupełnienie brakujących elementów infrastruktury, jak np. brakujące polaczenia; likwidację wąskich gardeł; realizację projektów transgranicznych; wprowadzanie innowacji i nowych technologii; zapewnienie swobodnego przepływu ludzi i towarów; a także – a może przede wszystkim – zapewnienie zrównoważonego rozwoju transportu. Zrównoważonego, to znaczy równomiernego dla wszystkich jego gałęzi, z zapewnieniem priorytetu dla tych najbardziej przyjaznych środowisku. Powyższe cele i zadania zostały przyjęte w roku 2017 we wspólnej deklaracji dotyczącej przyszłości TEN-T.

Preferencje dla transportu kolejowego

Większość środków finansowych UE w ramach programu CEF została skierowana na rozwój transportu kolejowego jako obecnie najbardziej przyjaznego środowisku i emitującego najmniej gazów cieplarnianych. Nie znaczy to oczywiście, że sieć drogowa została tych środków pozbawiona. Wręcz przeciwnie, polska GDDKiA otrzymała w ramach programu CEF w latach 2014-2020 ponad 500 mln EUR, a więc ok. 2% całego budżetu CEF Unii Europejskiej. Analizując wspomniane wyżej cele i zadania TEN-T nie można się dziwić, że jednym z zasadniczych celów programu jest przeniesienie 30% transportu drogowego na odległości powyżej 300 km na inne środki transportu do 2030 roku. Pomijając już ekonomiczną prawidłowość, że transport drogowy na odległości powyżej 300 km jest nieopłacalny dla użytkowników, to znaczy jest relatywnie droższy niż pociąg, o transporcie wodnym nie wspominając, to przesłanką tego celu jest oczywiście zapewnienie lepszej ochrony środowiska.

Trzy korytarze w Polsce

Program TEN-T, jak wspominaliśmy, obejmuje szlaki drogowe, morskie, lotnicze, kolejowe i śródlądowe (wodne).
Oto korytarze sieci bazowej:
- Bałtyk - Adriatyk
- Morze Północne - Bałtyk
- M. Śródziemne
- Bałkany - Bliski Wschód
- Skandynawia – M. Śródziemne
- Bałtyk – M. Czarne – M. Egejskie
- Atlantyk
- M. Północne – M. Śródziemne
- Ren - Dunaj
Oczywiście morza w nazwie korytarza nie oznaczają, że chodzi tylko o transport morski. I tak np. korytarz między M. Północnym a M. Śródziemnym ma zapewnić swobodne, wygodne, szybkie, ekonomiczne i przyjazne środowisku połączenia wszystkimi rodzajami transportu między tymi dwoma rejonami Europy. Jak łatwo się zorientować, przez Polskę przechodzą dwa korytarze TEN-T: Bałtyk – Adriatyk i M. Północne – Bałtyk oraz częściowo Bałtyk – M. Egejskie jako nowy korytarz w sieci.

Do czego zmierzamy?

Dokument Czeskiej Prezydencji powtarza oczywiście główne założenia Programu TEN-T oraz zawiera postulaty Strategii dla Bezpiecznego i Zrównoważonego Rozwoju Transportu UE.
Poniżej skupimy się głównie na transporcie drogowym, jednak - z uwagi na spójność całego systemu transportu (jak wiadomo, transport to naczynia połączone) nie możemy abstrahować od innych rodzajów transportu.
Transportowi drogowemu jest poświęcona Sekcja nr 4 dokumentu opracowanego przez Czeską Prezydencję.
Oto główne jej punkty:
- W małej odległości od każdego portu morskiego objętego programem TEN-T winien znajdować się przynajmniej jeden terminal drogowo-kolejowy lub multimodalny;
- Infrastruktura drogowa długodystansowa winna zapewniać dostęp do paliw alternatywnych oraz do parkingów i stref odpoczynku, które winny być bezpieczne i chronione poprzez system monitoringu;
- Strefy odpoczynku muszą być rozmieszczone w odległości nie większej niż 100 km jedna od drugiej i zapewniać wystarczającą powierzchnię parkingową oraz urządzenia sanitarne;
- Wagi muszą być rozmieszczone w odległości nie większej niż 300 km od siebie;
- Bezpieczne i chronione parkingi muszą być rozmieszczone w odległości nie większej niż 150 km od siebie;
- Państwa członkowskie muszą zapewnić wyżej wymienione parkingi i strefy odpoczynku na istniejących drogach głównych do 31.12.2025 r., a na istniejących drogach pozostałych do 31.12.2030.
- Jeżeli chodzi o nową infrastrukturę drogową, to bezpieczne i chronione parkingi i strefy odpoczynku mają powstać na drogach głównych do 31.12.2030, a na nowych drogach pozostałych do 31.12 2040. Ta ostatnia data jest też datą, do której państwa członkowskie są zobowiązane do zwiększenia częstotliwości występowania bezpiecznych parkingów do 60 km.
Jak wiadomo, wprowadzanie Pakietu Mobilności 1 ujawniło wiele słabości europejskiej drogowej sieci transportowej. Okazało się, że wymogi PM (które, przypomnijmy, były wynikiem wielu kompromisów pomiędzy wszystkimi 27. krajami członkowskimi, a więc z natury były niedoskonałe) są trudne do spełnienia m.in. z powodu zbyt malej liczby miejsc noclegowych oraz bezpiecznych parkingów przy europejskiej sieci drogowej. Toteż omawiana propozycja zmierza do wypełnienia tej luki w infrastrukturze, tyle że w ciągu aż prawie 20 lat, jeżeli chodzi o docelową częstotliwość parkingów.
Obecna propozycja zmian obejmuje również m.in.:
- Ograniczenie wymaganego standardu połączeń drogowych i kolejowych, a także, tam, gdzie to możliwe, rzecznych z portami morskimi do 2050 roku tylko do portów morskich o rocznym wolumenie przekraczającym 2 mln ton. Inaczej mówiąc, dostęp drogowy, kolejowy i rzeczny do portów mniejszych nie musi być zapewniony do 2050 r.
Autor: Juliusz Skurewicz, sekretarz Rady Polskiej Izby Spedycji i Logistyki

Mapa sieci TEN-T w naszym kraju

Juliusz Skurewicz
Fot. autora