Przyjmuje się, że towar powinien zostać wydany przewoźnikowi w takim stanie, aby możliwy był jego bezpieczny przewóz, co wiąże się także z obowiązkiem jego właściwego opakowania Fot. ITD

W Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) nie ma przepisu, który wyraźnie wskazywałby podmiot zobowiązany do opakowania towaru. Przyjmuje się jednak, że towar powinien zostać wydany przewoźnikowi w takim stanie, aby możliwy był jego bezpieczny przewóz, co wiąże się także z obowiązkiem jego właściwego opakowania. Ponadto, zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 lit. b Konwencji CMR przewoźnik przy przyjęciu towaru zobowiązany jest sprawdzić widoczny stan towaru i jego opakowania. Z przepisu tego wynika, że towar powinien zostać opakowany, zanim zostanie przyjęty przez przewoźnika. Nie wyklucza to jednak możliwości przyjęcia przez przewoźnika obowiązku opakowania towaru. Wspomnieć trzeba, że opakowanie niektórych towarów może być zbędne w określonych okoliczności (np. w przypadku przewozu piachu naczepą typu wywrotka, jeżeli nie jest konieczne zabezpieczenie go przed czynnikami atmosferycznymi). Obowiązuje przepisy w tym zakresie, wyjaśnia radca prawny Szymon Szczepanek z Kancelarii Mirosławski, Galos, Mozes w Sosnowcu, który wskazuje także rekomendacje dla przewoźników.

Okoliczność zwalniająca przewoźnika od odpowiedzialności

Odpowiednie opakowanie towaru ma znaczenie nie tylko w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa w trakcie przewozu, co jest szczególnie ważne w przypadku przewozu towarów niebezpiecznych, ale również w odniesieniu do odpowiedzialności przewoźnika za uszkodzenie lub zaginięcie przewożonego towaru. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 4 lit. b Konwencji CMR przewoźnik zwolniony jest z odpowiedzialności za zaginięcie lub uszkodzenie towaru, którego przyczyną jest brak lub wadliwe opakowanie, jeżeli towary, ze względu na swe naturalne właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, narażone są na zaginięcie lub uszkodzenie.

Naturalne właściwości towaru i sposób opakowania

Pojęcie „naturalnych właściwości” nie zostało w Konwencji CMR zdefiniowane. Można jednak przyjąć, że chodzi o pewne specyficzne cechy danego produktu lub materiału, takie jak podatność na zepsucie, wyschnięcie czy uszkodzenia mechaniczne. Oczywiste jest, że w przypadku przewozu cieczy opakowanie powinno być szczelne i uniemożliwiać jej wyciek, a w sytuacji przewozu produktów ze szkła – odpowiednio wytrzymałe, aby zapobiegać ich potłuczeniu się. Opakowania mogą być różnego rodzaju, począwszy od kartonowych pudeł, drewnianych skrzyń czy plastikowych pojemników, po kontenery z własnym systemem chłodzenia. Jednakże w każdym przypadku opakowanie musi być przystosowane do normalnych warunków przewozu (tj. standardowych manewrów wykonywanych w czasie przewozu). Powinno również uwzględniać rodzaj pojazdu, który będzie użyty do przewozu, szczególne wymagania dotyczące przewozu określonych towarów oraz umożliwiać odpowiednie zabezpieczenie towaru przez przewoźnika. Przyjmuje się jednak, że opakowanie przesyłki nie musi uwzględniać możliwości wystąpienia wypadku drogowego czy innych szczególnych okoliczności. Podkreślić trzeba, że w niektórych sytuacjach opakowania, w które pakowane są towary przez producenta lub oferowane przez sprzedawcę, mogą być niewystarczające w przypadku konieczności ich przewozu.

Obowiązek oceny stanu opakowania przez przewoźnika

Powracając do wskazanego na wstępie art. 8 ust. 1 lit. b Konwencji CMR, który nakłada na przewoźnika obowiązek sprawdzenia stanu opakowania, należy zaznaczyć, że przewoźnik powinien w przypadku stwierdzenia wadliwości opakowania wpisać zastrzeżenia w tym zakresie do listu przewozowego. Jeżeli przewoźnik tego nie uczyni, wówczas znajdzie zastosowanie domniemanie, że towar i jego opakowanie były w dobrym stanie w chwili ich przyjęcia przez przewoźnika (art. 9 ust. 2 Konwencji CMR). Oczywiście przewoźnik może przeprowadzić dowód przeciwny, jednakże w przypadku braku dokumentacji fotograficznej czy świadków może być to znacznie utrudnione. W odniesieniu do obowiązku sprawdzenia stanu opakowania, Sąd Okręgowy w Katowicach zwrócił uwagę, że czynność ta powinna zostać wykonana z uwzględnieniem staranności, jakiej winno się wymagać od profesjonalisty, który zawodowo trudni się przewozem towarów (wyrok SO w Katowicach z 9.08.2018 r., XIX Ga 1025/17, LEX nr 2555142).

Z życia wzięte

W sprawie, której dotyczył wyrok, powodem był przewoźnik, a po stronie pozwanej występował nadawca. Powód dochodził zapłaty frachtu od pozwanego, który powołując się na nienależyte wykonanie przewozu i poniesioną z tego tytułu szkodę dokonał potrącenia z wierzytelności powoda. Przedmiotem umowy pomiędzy stronami był transport palet, na których znajdował się towar w postaci ciastek, zabezpieczony w opakowaniach jednostkowych (plastikowe wypraski), a następnie w opakowaniach zbiorczych (kartony). Przewoźnik podnosił, że towar nie został prawidłowo zapakowany do transportu i kierowca miał co do tego zastrzeżenia, lecz nie ujawnił tego w liście przewozowym, jak również zgłaszał zarzuty, że wadliwe były palety. Sąd Okręgowy w treści uzasadnienia, odnosząc się do obowiązków przewoźnika wskazał, że „Powinien on zatem obejrzeć towar i opakowanie z zewnątrz, sprawdzić, czy nie ma widocznych uszkodzeń, dotknąć towar, jak również dokonać oceny, czy towar z uwagi na opakowanie nadaje się do przewozu. Przewoźnik nie jest zobowiązany do sprawdzenia wytrzymałości opakowania, jednak winien na to zwrócić uwagę, jeśli pobieżna analiza sytuacji wywołuje wątpliwości w tym zakresie. Ten obowiązek przewoźnika związany jest z wynikającym z art. 9 ust. 2 CMR domniemaniem, że z braku uzasadnionych zastrzeżeń przewoźnika, wpisanych do listu przewozowego wynika domniemanie, że towar i jego opakowanie były w dobrym stanie w chwili przyjęcia przez przewoźnika, oraz że ilość sztuk, jak również ich cechy i numery były zgodne z oświadczeniami w liście przewozowym. W razie zatem uszkodzenia towaru w trakcie przesyłki na przewoźniku będzie spoczywał obowiązek obalenia domniemania, że stan przesyłki był inny niż zostało to ujawnione w liście przewozowym.". W ocenie Sądu powód nie wykazał, że opakowania lub palety były wadliwe (dokumentacja fotograficzna i zeznania świadka nie były wystarczające, a w liście przewozowym nie odnotowano zastrzeżeń), a zatem przyjąć należy, że to przewoźnik ponosi odpowiedzialność za powstanie szkody. Z tego względu Sąd uznał potrącenie dokonane przez pozwanego za skuteczne i oddalił powództwo.
W przypadku zaniechania przez przewoźnika należytego sprawdzenia stanu opakowania, niezgłoszenia uwag nadawcy co do wadliwości opakowania lub braku opakowania, przewoźnik naraża się na zarzut rażącego niedbalstwa, które wyłącza możliwość powołania się na okoliczność zwalniającą przewoźnika z odpowiedzialności za szkodę (art. 29 ust. 1 Konwencji CMR).

Odpowiedzialność nadawcy za wadliwość opakowania

Zgodnie z art. 10 Konwencji CMR nadawca ponosi względem przewoźnika odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom, wyposażeniu lub innym towarom, jak również inne koszty, których przyczyną było wadliwe opakowanie towaru. Odpowiedzialność nadawcy podlega jednak wyłączeniu, w przypadku, gdy wadliwość opakowania była widoczna lub znana przewoźnikowi w chwili jego przyjęcia, a przewoźnik nie wniósł zastrzeżeń w tym zakresie (obie przesłanki muszą wystąpić łącznie). Jak wynika z powyższego, zastrzeżenie nie musi zostać wpisane w liście przewozowym, jednakże zamieszczenie takiej wzmianki ułatwi przewoźnikowi wykazanie, że zgłaszał zastrzeżenia co wadliwości opakowania.

Podsumowanie

Przewoźnik nie jest zobowiązany do odpowiedniego opakowania towaru, ale powinien sprawdzić stan opakowania przy przyjęciu towaru do przewozu. W przypadku uszkodzenia lub zaginięcia towaru z uwagi na brak lub wadliwe opakowanie, przewoźnik może zwolnić się z odpowiedzialności, jeżeli towary, ze względu na swe naturalne właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, narażone były na zaginięcie lub uszkodzenie.

Rekomendacje

Biorąc pod uwagę przedstawione okoliczności, rekomendujemy, aby:
1. Przewoźnik podczas przyjęcia towaru do przewozu sprawdził stan opakowania z zachowaniem należytej staranności.
2. Wszelkie zastrzeżenia w zakresie wadliwości opakowania lub jego braku wpisał do listu przewozowego.

***
MGM Kancelaria Radców Prawnych Mirosławski Galos Mozes sp. j. z siedzibą w Sosnowcu od 2007 roku prowadzi działalność, specjalizując się w świadczeniu kompleksowej obsługi prawnej dla przedsiębiorców i klientów korporacyjnych prowadzących działalność gospodarczą we wszelkich przewidzianych prawem formach (spółek kapitałowych i osobowych, indywidualnej działalności gospodarczej czy spółdzielni). Kancelaria świadczy również pomoc prawną dla podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej oraz klientów indywidualnych.
www.kancelariamgm.pl

Szymon Szczepanek, radca prawny z Kancelarii Mirosławski, Galos, Mozes Fot. Kancelaria MGM